Ayurvedische kindergeneeskunde ‘Bala Chikitsa’

Ayurveda is een een oud en beproefd gezondheidssysteem, dat terug kan grijpen op millennia aan ervaring met effectieve behandelingen van allerlei ziekten en kwalen, met behulp van kruiden en remedies. Er wordt gezegd dat sinds de mensheid aan ziekten begon te lijden, de goden dit lijden niet langer aan konden zien en de geneeskunde naar de mensheid wilden brengen. De Rishi’s (“zieners”) namen van de god Indra deze kennis over, die zo omvangrijk was dat het systematisch in 8 delen werd verdeeld. Dit zijn de “Ashtanga’s” (in het Sanskriet betekent Ashta betekent “acht” en Anga betekent “deel”). Een van deze 8 delen wordt “Bala Chikitsa” genoemd (Bala betekent “kind” en Chikitsa betekent “behandeling”), ook wel bekend als “Kumaraya Bhritya”. Bala Chikitsa komt overeen met de pediatrie (kindergeneeskunde) in de moderne geneeskunde. Deze tak van Ayurveda gaat over de diagnose en behandeling van ziekten bij kinderen.

In Ayurveda is de basis van de vrouwen- en kindergeneeskunde terug te vinden in de belangrijke, duizenden jaren oude, Sanskrietboeken: Ashtanga Hridaya, Sushrutha Samhita, Charaka Samhita en Vagbhata Samhita. Vagbhata Samhitha en Ashtanga Hridaya – beide van de hand van “Acharya” (betekent “spiritueel leraar”) Vagbhata – geven uitvoerige richtlijnen voor de dagelijkse zorg van de zwangere vrouw en het pasgeboren kind.

 

Kinderzorg

De gezondheid van een kind begint bij de gezondheid van de ouders. Bala Chikitsa beschrijft zowel pre- als postnatale diagnostiek en behandelingen van kinderen tot in de puberteit. De gezondheid van de aanstaande moeder is niet alleen tijdens de zwangerschap belangrijk, deze dient zelfs al te worden bewaakt vóór de conceptie. De aanstaande vader en moeder dienen zowel fysiek, mentaal als emotioneel gezond te zijn om een goede zwangerschap mee te kunnen maken en te doorstaan. De moeder is volgens Ayurveda ook de eerste leraar van het kind, en elk aspect van zijn ontwikkeling is direct gekoppeld aan de lichamelijke en geestelijke gezondheid van de moeder. Sterker nog, haar optimale gezondheid is noodzakelijk om kinderen gezond en wel groot te kunnen brengen. Daarom heeft Ayurveda voor iedere maand van de zwangerschap specifieke voeding- en leefstijladviezen beschreven voor vrouwen voor, tijdens en na de bevalling. Ook beveelt Ayurveda specifieke medicinale kruiden aan ter bevordering van de groei en ontwikkeling van de foetus. Dit geldt meer in het bijzonder voor vrouwen die een aantal miskramen of abortussen hebben meegemaakt. Voor de specifieke zwangerschapsklachten, zoals misselijkheid, braken en constipatie etc., kent Ayurveda ook effectieve behandelingen en kruidenpreparaten. Charaka, één van de meest bekende Ayurvedische artsen uit de oudheid, schrijft zeer gedetailleerd over groei van de foetus. Ook beschrijft hij zelfs tot in de kleinste details, een methode genaamd “Punsanvan Vidhi”, om een kind van het gewenste geslacht, intellect en lichaamstype te verwekken.

Het bepalen van een juiste diagnose bij kinderen kan een beetje moeilijk zijn. Bijna alle ziekten die volwassenen krijgen, kunnen ook kinderen treffen. Het is daarom essentieel, volgens Ayurveda, om het immuunsysteem van een kind zo vroeg mogelijk te versterken. Vandaar dat met de gezondheidstoestand van de moeder wordt begonnen, zelfs al voor de zwangerschap. Een Ayurvedische behandeling zal zich op ontwikkeling en verbetering van het immuunsysteem van het kind richten – maar dan op een geleidelijke manier. Hiervoor maakt Ayurveda voornamelijk gebruik van kruidenpreparaten, waarmee gezondheidsproblemen van kinderen gemakkelijk behandeld kunnen worden. Bala Chikitsa omvat speciale zorg die aan kinderen in elke fase van groei gegeven kan worden. Zo zijn er speciaal bereide zalven en crèmes om het hele lichaam (behalve het hoofd) mee te behandelen – vooral om toekomstige Vata-ziekten te vermijden. Om baby’s te beschermen werd de klassieke methode beschreven om de babykamer te steriliseren: door geneeskrachtige kruiden te branden. Dit is een heel gemakkelijke en zeer efficiënte manier om het kwetsbare immuunsysteem van een baby te beschermen en op te bouwen. Ayurvedische kruidenpreparaten kunnen heden ten dage zeer effectief tegen de meest voorkomende problemen bij kinderen worden ingezet, zoals pijn of koliek, tandjes krijgen, luieruitslag, maag-darmproblemen, hoest en verkoudheid, maar kunnen ook worden ingezet om de ernstigere problemen en ziekten te behandelen.

 

Veiligheid

De meeste Ayurvedische medicijnen en/of bestanddelen kunnen volkomen veilig gebruikt worden bij de meest voorkomende ziekten bij kinderen. Natuurlijk worden aan kinderen altijd lagere doses voorgeschreven dan aan volwassenen.

 

Borstvoeding

De beste voeding voor een pasgeboren baby is moedermelk. Volgens Ayurveda is borstvoeding de veiligste en gemakkelijkste manier om een kind van genoeg voeding te voorzien. Het helpt de baby zijn weerstand op te bouwen en vermindert het risico op infecties. Moedermelk bevat mineralen, antistoffen en bepaalde enzymen in een unieke verhouding, die goed is voor de spijsvertering en de stofwisseling. Dus ook na de geboorte dient een moeder zich bewust zijn van wat zij eet, omdat haar dieet de voedingsbron voor de baby wordt. Volgens Ayurveda zijn liefde en genegenheid voor de baby, een kalme gemoedstoestand met voldoende rust en slaap, en een gezond en voedzaam dieet essentieel voor succesvol borstvoeden. Daarnaast zijn er bepaalde kruiden en voedingsmiddelen zoals Kheer (een soort rijstepap) op basis van tuinkerszaden (verhoogt de melkproductie en secretie bij moeders die borstvoeding geven), die kunnen helpen om de kwaliteit en kwantiteit van de moedermelk te verbeteren. Dit geldt ook voor fenegriek, maanzaad, dadels, anijszaad, komijnzaad, karwijzaad, en kruidenremedies met Shatavari (Asparagus racemosus), Galega (Galega officinalis), Safed Musali (Asparagus adscendens) en Jivanti (Leptadenia Reticulata). Gedurende de borstvoedingsperiode raadt Ayurveda het volgende aan:

• Eet gevarieerd, met veel verse groenten en fruit en veel verse calciumrijke producten (kaas, yoghurt, groene bladgroenten, peulvruchten en noten etc). Het dieet van een zwangere of borstvoedende vrouw dient te bestaan uit zuivere voedingsmiddelen, vrij van giftige stoffen, zoals pesticiden of chemicaliën.
• Vermijd alcohol, tabak en cafeïne (een kop of twee koffie per dag is goed, maar te veel cafeïne is slecht voor baby’s die borstvoeding krijgen). Cafeïne zit in koffie, gewone (zwarte) thee, cola en andere frisdranken en energiedrankjes, zoals Red Bull. Cafeïne zit ook in chocolade en kan in medicijnen zitten.
• Vermijd ook te pittig of te gekruid eten. Baby’s kunnen op sommige gekruide voedingsmiddelen reageren (ook met symptomen), omdat die de smaak van de melk veranderen. Teveel gekruid of gasvormend voedsel dient te worden vermeden, omdat de baby daar prikkelbaar of chagrijnig van kan worden, of last kan krijgen van krampjes of winderigheid.
• Drink veel water, maar vermijd koolzuurhoudend water. Tijdens de bevalling verliest een vrouw veel water, waardoor zij in de eerste paar dagen veel dorst heeft. Veel moeders krijgen dorst van borstvoeding. Houd daarom een glas water binnen handbereik tijdens voedingen. Vruchten- en groentesappen, melk, dahls en andere groentesoepen zijn de aanbevolen vloeistoffen.

 

De drie dosha’s bij kinderen

De drie dosha’s Vata, Pitta en Kapha (ook wel de “Tri-dosha” genaamd) vertegenwoordigen de drie energetische basisprincipes, die uit de 5 elementen bestaan. Ze zijn te vinden in alle materie en regeren alle biologische, psychologische en fysiologische functies. Ze zijn overal, en in ieder van ons, maar de combinatie en verhouding van de dosha’s zal per persoon variëren. Dit resulteert in unieke fysieke en psychologische individuele kenmerken. Geen twee mensen zijn of zullen ooit precies hetzelfde zijn. De dosha die vanaf onze geboorte het meest dominant is, zal ook onze persoonlijkheid, eigenschappen, kwaliteiten, maar ook ons immuunsysteem het meest beïnvloeden. Het is het makkelijkst om de dosha’s bij kinderen te observeren of identificeren, omdat kinderen nog zo nauw in contact met hun ware natuur zijn en van daaruit spontaan en intuïtief kunnen handelen en reageren. De lichaamsconstitutie heeft wel een bepaalde genetische aanleg, maar in een gezin of familie hoeft niet per se één bepaalde dosha dominant te zijn. Een Kapha-moeder en -vader kunnen heel goed samen een Pitta-kind krijgen. Een Pitta-kind van Kapha-ouders kan bijvoorbeeld haar blauwe ogen van haar Pitta-oma hebben, of haar atletisch vermogen van een Pitta-oom. Volgens Ayurveda is het belangrijk om onze lichaamsconstitutie te kennen en te weten welke dosha(s) dominant is (zijn). Hierdoor worden we meer bekend met onze ware natuur en kunnen we onze gezondheid bevorderen. Dit geldt ook voor onze kinderen. Als we de dominante dosha van onze kinderen kennen, zullen we hun persoonlijkheid, hun behoeften en natuurlijke ritmes ook beter begrijpen. Maar bovenal: we zullen in staat zijn om vanuit liefdevol begrip onze kinderen op te voeden, in plaats vanuit verwachtingen. Een Vata-kind heeft bijvoorbeeld moeite met veranderingen en zal heel nerveus zijn wanneer hij van school moet veranderen of een nieuwe situatie tegemoet gaat. Dit wetende, zullen we zijn angst op voorhand herkennen en begrijpen. Bij een Kapha-kind, aan de andere kant, zal de uitdaging zijn hem ‘s-ochtends op tijd wakker te krijgen en te bewegen om naar school te gaan.

Hieronder volgen enkele voorbeelden van hoe de dosha’s zich over het algemeen bij kinderen manifesteren:

*  Het Vata-kind

Het Vata-kind heeft onbegrensde verbeeldingskracht, en kan zich gemakkelijk in dagdromen verliezen. Hij/zij is altijd in beweging, heeft moeite met naar bed gaan, is vroeg wakker en actief, eet regelmatige, maar wel kleine maaltijden en zijn eetlust is erg wisselend. Zijn lichaamsbouw is licht, kan lang of kort zijn, maar wel ziet hij er altijd mager uit – met smalle heupen en schouders. Vata-types leren snel, maar vergeten het ook weer snel, of verliezen hun interesse. Kinderen met ADHD zijn heel vaak Vata-kinderen. Het Vata-kind heeft ook echt behoefte aan een rustpunt in de dag, wanneer het zijn gedachten tot rust kan brengen en ontspannen. Dit wordt vooral ‘s-avonds voor bedtijd aangeraden (omdat hij anders moeite zal hebben met naar bed gaan), maar zeker ook als dutje overdag. Over het algemeen zijn Vata-kinderen heel creatief en vinden ze het heerlijk om dingen te maken, te tekenen, schilderen, etc. Maar ze hebben ook veel warmte nodig en zeker ook fysieke warmte (knuffelen en aanraking).

*  Het Pitta-kind

Pitta-kinderen vinden het heerlijk om in groepjes of teamverband te spelen in en willen graag de leider zijn. Ze bruisen van energie en zijn dol op sport, waarin ze waarschijnlijk uit zullen blinken vanwege hun competitieve instelling. Teamsport is geweldig voor ze: ze zijn erg gemotiveerd, maar willen daarnaast ook de beste in alles zijn. Voor hen zal de uitdaging zijn hun strijdlust te balanceren en af en toe zelfs te temperen. Het zijn gepassioneerde kinderen, maar ze kunnen ook erg emotioneel en dramatisch zijn. Pitta-kinderen kunnen gemakkelijk dingen uit hun hoofd leren en houden van lezen. Pitta-kinderen hebben een gemiddelde bouw en gemiddelde eetlust, maar worden chagrijnig als ze honger hebben of te laat zijn met eten. Ze krijgen gemakkelijk huiduitslag en voedselallergieën/-overgevoeligheden.

*  Het Kapha-kind

Kapha-kinderen zijn erg zorgzaam en aanhankelijk. Ze zijn zeer loyaal, maar ook heel gevoelig en kunnen zich daardoor snel gekwetst voelen. Over het algemeen zijn ze blij en tevreden. Kapha-kinderen zijn vaak wat steviger gebouwd. Ze zijn vaak dikker, maar ook beter bestand tegen ziekten. Ze zijn gek op eten en vaak zijn het regelrechte zoetekauwen. Daarom dient hun dagelijks voedingspatroon goed in de gaten gehouden te worden, zodat ze niet teveel eten en te zwaar worden. Kapha-kinderen hebben (veel) stimulans nodig om in actie en beweging te komen. Ze houden meer van rustige activiteiten, met het risico dat ze de hele dag voor de tv blijven zitten of computerspelletjes spellen. Ze hebben een groot geheugen, maar meer tijd nodig om nieuwe dingen te leren (daarentegen zullen ze het nooit meer vergeten). Ze leren het beste door associatie, door middel van verhalen en de dingen echt te ervaren, zodat ze geïntegreerd kunnen worden. Dit geeft ze zelfvertrouwen en een gevoel van zelfstandigheid. Kapha-kinderen vragen om geduld, maar het is zeer lonend om hun tempo te blijven volgen en niet op te geven. Kapha-kinderen hebben beweging, activiteiten en/of sport nodig. Ook al hebben zij moeite met opstaan en in beweging te komen, het is voor hen essentieel om buiten spelen.

 

Voeding en dieet voor kinderen

De dosha’s zijn ook onderhevig aan de cycli van natuurlijke verandering, zoals de dagelijkse eet- en leefgewoonten, de seizoenen en de verschillende levensfasen. Zo overheerst Vata tijdens de ouderdom, het herfstseizoen en de late namiddag. Vanaf de puberteit tot middelbare leeftijd is het Pitta-tijd, maar ook de zomer en middag zijn Pitta-tijden. De kindertijd is Kapha-tijd, maar dat geldt ook voor de lente en de late ochtend. Om deze reden komen in de kindertijd de meeste Kapha-stoornissen voor en zijn ook de meeste kinderziekten Kapha-gerelateerd. Daarom raadt Ayurveda aan om Kapha-verergerende voedingsmiddelen en activiteiten bij kinderen zo goed mogelijk te vermijden. In de praktijk betekent dit dat kinderen die vaak ziek zijn, aangeraden wordt om niet te veel snoep, ijs-koud eten, drinken of melk te nuttigen, niet in het water te spelen of overdag te slapen (dit geldt voor kinderen vanaf 4 jaar). Eén van Ayurveda’s belangrijkste aanbevelingen om de gezondheid van kinderen te optimaliseren is om regelmaat te bieden, zowel qua leefstijl als voedingsgewoonten. Vaste etenstijden en (tijdige) bedtijden bevorderen zowel de fysieke als emotionele balans – en dat geldt voor alle lichaamsconstituties. Onregelmatigheid verergert Vata. Dit zal op zijn beurt Pitta en Kapha verstoren, wat de basis kan zijn voor allerlei toekomstige gedragsproblemen of gezondheidsproblemen. Onregelmatigheid is buitengewoon schadelijk voor het kwetsbare zenuwstelsel van kinderen. Zij hebben juist consistentie nodig in hun leven. Voor kinderen is het van groot belang om continu goede en voedzame voeding binnen te krijgen. Dit betekent dat hun voedingspatroon uit verse, natuurlijke (biologische) voedingsmiddelen zou moeten bestaan, met de nadruk op fruit, groenten en volle granen (volkoren). Ook zouden de bij de constitutie behorende voedingsmiddelen moeten overheersen, terwijl andere juist vermeden dienen te worden. Zo zijn voor Vata-types zout-, zuur- en zoetsmakende voedingsmiddelen het best. Ook hebben zij behoefte aan meer boter, ghee of olie in hun maaltijden, omdat dit Vata helpt kalmeren. Om Vata-kinderen te aarden, dient hun voeding warm en rustgevend te zijn, denk bijvoorbeeld aan warme melk, hete soep, warme pap en langgekookte stoofschotels of dahls (schotel met gespleten linzen of andere gespleten bonen). Voor Pitta-kinderen is warm en pittig (gekruid) voedsel het minst heilzaam. Voor hen zijn voedingsmiddelen die bitter, zoet of wrang smaken (zoals mungbonen, uradbonen, linzen, mierikswortel, bosbessen, granaatappel, salie etc.) het allerbeste. Zoet fruit (sap) en groenten zijn ook heel goed voor Pitta-kinderen, evenals zoete melkproducten (dus geen zure yoghurt, zure room etc.). Kapha-kinderen profiteren van warm, licht (gekookt) voedsel, bereid met een minimum aan boter, olie of suiker. Voedingsmiddelen die scherp, bitter of wrang smaken zijn vooral goed voor Kapha. Veel groenten, volkoren granen, bonen, kruiden (vooral gember en kurkuma), weinig zuivel, vlees of snoep. Zoet, sappig fruit is goed voor alle kinderen. Als uw kind vaak infecties of andere steeds terugkerende gezondheidsproblemen heeft, neem dan contact op met uw Ayurvedische behandelaar. Een verzwakt immuunsysteem is een teken dat er iets in de voeding, leefwijze of emoties van uw kind zit wat zijn/haar systeem blokkeert. Een Ayurvedisch consult kan deze eventuele onevenwichtigheden opsporen en corrigeren. Tevens zal het u begeleiden bij het vinden en bereiken van een voedingswijze en leefstijl die past bij de constitutie van uw kind. Zo kan het evenwicht zich herstellen en kan voorkomen worden dat de huidige onbalans verder tot ziekte leidt.

 Heeft u een vraag over Ayurveda, vraag het ons per e-mail: info@agn-ayurveda.com