Ayurveda over Hoge bloeddruk

Hoge bloeddruk – Hypertensie

Hoge bloeddruk komt inmiddels al bij 1 op de 3 mensen in Nederland voor – dat wil zeggen al bij 3 miljoen mensen! Hoge bloeddruk is in principe een gevaarlijke aandoening, maar wordt niet altijd door de patiënt zo serieus genomen. Deze vraagt zich misschien af of de te hoge waarden wellicht een eenmalige uitschieter waren, of dat hij niet gewoon teveel drop heeft gegeten, of dat het allemaal niet schromelijk overdreven wordt, want hij heeft immers toch nergens last van! Dat zijn allemaal ook heel valide argumenten, daarom willen we in dit artikel alle oorzaken van hoge bloeddruk nog even netjes op een rij zetten, mét alle risico’s. Want de andere kant van het verhaal is dat hoge bloeddruk vaak zeer moeilijk te herkennen is en daarom jarenlang verborgen kan blijven. Met dit artikel willen we dan ook aandacht geven aan preventie en herkenning. Maar natuurlijk willen we u de Ayurvedische benadering en zelfzorgtips niet onthouden.

Hypertensie: “de sluipmoordenaar”

Hoge bloeddruk wordt ook wel hypertensie genoemd. Inmiddels treft het meer dan een miljard mensen wereldwijd en het wordt verwacht dat in 2025 1,56 biljoen mensen getroffen zullen zijn. Dan is het met recht een wereldwijde epidemie. De grootste stijging zal zich voordoen in ontwikkelingslanden, waar het aantal gevallen van hypertensie met 80 procent zal toenemen. In de rijke landen verwachten de wetenschappers een stijging van 24 procent. De wetenschappers wijten het verschil tussen deze beide percentages aan het feit dat rijke landen veel geld uitgeven aan campagnes die een gezonde levenswijze stimuleren, wat arme landen niet kunnen doen. Bovendien beschouwen ontwikkelingslanden besmettelijke ziekten als hun grootste probleem en hebben ze geen oog voor de preventie van chronische aandoeningen. Hypertensie is een gevaarlijke aandoening, omdat het de grootste risicofactor is voor hartziekten en beroertes (cardiovasculaire aandoeningen). Daarom zijn bewustwording, aandacht, preventie en controle van hoge bloeddruk belangrijke aangrijpingspunten voor de publieke gezondheidszorg. Om deze reden is sinds 2005 een wereldwijde “Hypertensiedag” in het leven geroepen, waarbij op grote schaal veel aandacht aan alle facetten van hoge bloeddruk wordt gegeven. Daarbij staan de twee volgende boodschappen centraal:

Hoge bloeddruk is de oorzaak van 30 procent van alle sterfgevallen op de wereld en is daarmee de grootste moordenaar in de Westerse wereld.
Het goede nieuws is dat hoge bloeddruk onder controle te brengen is en ook te voorkomen is. Volgens de organisatoren is de sleutel tot het voorkomen van hoge bloeddruk, het begrijpen hoe de ziekte werkt.

Maar waarom wordt hoge bloeddruk ook wel de “sluipmoordenaar” genoemd? Omdat veelal klachten onopgemerkt blijven. Het sluipt dus als het ware ons systeem binnen, zonder dat we er wellicht iets van merken, totdat het op een gegeven moment met een harde klap toeslaat. Want ook al is iemand van het begin af aan vrijwel zonder klachten, hoge bloeddruk brengt élke dag dat het te hoog is schade toe aan het lichaam. Dit stapelt zich op, totdat het op een goed moment tot plotselinge complicaties leidt en zelfs tot levensingrijpende gebeurtenissen, zoals een hartaanval, beroerte, nierfalen, blindheid en zelfs vroege dood. Volgens de Wereld Hypertensie Liga (WHL), een overkoepelende Canadese organisatie van 95 nationale stichtingen en organisaties op dit gebied, is meer dan 50% van de mensen met een te hoge bloeddruk zich niet bewust van deze aandoening. Maar, volgens de president van de WHL, dr. Liu Lisheng, “kan hypertensie voorkomen worden, door een gezond dieet, dat weinig zout en vetten bevat, maar rijk is aan vezels. Dus door veel groente en fruit te eten.” Het zou een misverstand zijn om hoge bloeddruk onder de typisch Westerse problemen te scharen. Ook al slaat dokter Liu Lisheng hier wel een brug naar ongezonde voedingspatronen die momenteel veelvuldig in de Westerse wereld voorkomen, maar zoals we al eerder zeiden is hypertensie wereldwijd in opmars. Het wordt verwacht dat de komende 15 jaar het aantal mensen met deze aandoening wereldwijd met 50% zal toenemen. Vandaar dat het zo belangrijk is deze insluiper bijtijds te herkennen, hem niet te onderschatten en wereldwijd te blijven inzetten op preventie en behandeling.

Wat is bloeddruk?

Het hart slaat ongeveer tussen de 60 en 80 keer per minuut. Maar de hartstlag betekent in feite dat de hartspier dan samentrekt en het bloed, via de bloedvaten, naar de rest van het lichaam pompt. De bloeddruk (tensie) is kracht waarmee het bloed wordt voortgeduwd door de slagaders en tegen de wanden van de bloedvaten drukt. Hoe hoger deze druk, hoe schadelijker dit is voor de wanden van de slagaderen. De bloeddruk is in principe de graadmeter voor de conditie van de bloedvaten en is daardoor één van de belangrijke factoren voor een gezond en lang leven. Om de bloeddruk op te meten wordt een van de grote slagaderen in de arm gebruikt. Hierbij worden twee soorten druk gemeten:

Een bovendruk, ook wel de systolische druk genoemd:de bloeddruk op het moment dat het hart samentrekt bij het uitpompen van het bloed.
Een onderdruk, ook wel de diastolische druk genoemd. Deze druk duidt het moment aan dat het hart weer ontspant om bloed naar binnen te laten stromen. De systolische druk is altijd hoger dan de diastolische waarde.

Gedurende de periode van het begin van één hartslag tot de volgende hartslag bereikt de bloeddruk een maximum (systolische bloeddruk) en een minimum waarde (diastolische bloeddruk). De bloeddruk refereert aan de slagaderlijke bloeddruk, daarom wordt ook de druk van de bloedvaten in de arm gemeten. De bloeddruk in andere bloedvaten is lager dan de slagaderlijke bloeddruk. Bloeddruk wordt uitgedrukt in millimeter kwik. (mm Hg).

Normale bloeddrukwaarden zijn:

Systolisch tussen de 90 en 140 mm Hg
Diastolisch tussen de 50 en 90 mm Hg

Bloeddrukverlagende medicijnen kunnen worden voorgeschreven wanneer de bloeddruk hoger is dan 150/160 over 100-110 wanneer de patient geen medicijnen gebruikt, en wanneer deze geen aandoeningen zoals nierproblemen heeft. De bloeddruk kan zeer sterk schommelen gedurende de dag, afhankelijk van stress, fysieke inspanning en tijdstip. Zo is de bloeddruk ‘s nachts lager (normaal lager dan 120/80).

Wat is hoge bloeddruk?

De bloeddruk is niet de hele dag hetzelfde. s’ Middags is de druk vaak hoger dan in de ochtend en de avond en ‘s-nachts gaat de bloeddruk weer omlaag. Het is ook volkomen normaal om af en toe een hogere bloeddruk te hebben. Door lichamelijke activiteiten, emoties, stress en opwinding kan de bloeddruk tijdelijk stijgen. Bij het ouder worden stijgt de bloeddruk ook. Daarom is bij oudere mensen een bloeddruk van bijv. 140/90 normaal. Voor jongere mensen wordt deze bloeddruk echter als bovengrens aangehouden, terwijl de bovenmarge voor 60+ers 160 is. Doorgaans wordt een bloeddruk van 120 over 80 als gemiddeld beschouwd. Een hoge bloeddruk is dus geen vaststaand feit en de meeste artsen zullen pas de diagnose hoge bloeddruk (hypertensie) stellen, als de bloeddruk meerdere malen op verschillende dagen en tijden te hoog is gemeten. De richtlijn voor een hoge bloeddruk is: een bovendruk hoger dan 140 mmHg en/of een onderdruk hoger dan 90 mmHg. Voor gezonde mensen ouder dan 60 jaar mag de bovendruk tot 160 mmHg gehanteerd worden. Een bovendruk van 180 noemt men ernstig verhoogd. Via een enkele meting kan een arts dus nog geen diagnose stellen, daarom wordt altijd meerdere keren en op verschillende tijdstippen per dag gemeten om een goed beeld te krijgen. Thuismetingen zijn betrouwbaarder omdat er dan minder spanning is – dokters en ziekenhuizen maken veel mensen toch wel extra nerveus. Blijft de bloeddruk verhoogd, dan wordt verder onderzoek gedaan zoals een ECG, röntgenfoto’s van de borstkas, en urine- en bloedonderzoek om nierproblemen uit te sluiten. Ook kunnen de ogen worden onderzocht omdat de bloedvaten in het netvlies belangrijke informatie kunnen verschaffen over de effecten die wellicht dan al zijn opgetreden door de hoge bloeddruk. Als je een hoge bloeddruk hebt, merk je daar over het algemeen niets van. Alleen als de bloeddruk extreem hoog is kunnen klachten als hoofdpijn, duizeligheid, problemen met zien en kortademigheid optreden. Mensen met hoge bloeddruk krijgen alleen veel vaker hart- en vaatziektes (beroerte, hartinfarct, etalagebenen, angina pectoris) dan mensen die niet leiden aan hoge bloeddruk.

Oorzaken van hoge bloeddruk

Bij 95% van de mensen die een hoge bloeddruk heeft is de oorzaak onbekend. Dit wordt essentiële hypertensie genoemd en komt het meeste voor in Westerse landen. Het juiste werkingsmechanisme van deze aandoening kent men niet, maar ongetwijfeld spelen er erfelijke oorzaken mee, aangezien dit een familiaire aandoening blijkt te zijn. Ook de levensstijl zou een belangrijke rol spelen. We spreken van secundaire hypertensie als de verhoogde bloeddruk een aanwijsbare oorzaak heeft. Dan spelen de zogenaamde risicofactoren een hoofdrol. Een aangeboren ziekte is een grote risicofactor, waaronder nierziekten zoals nierontsteking, aangeboren cystennieren en ziekten van de bijnieren. Ook pilgebruik, medicijngebruik (sommige pijnstillers en prednison) en zwangerschap kunnen de bloeddruk negatief beïnvloeden. Er zijn ook leefgewoonten die een risico vormen. Daarvan is overmatig zoutgebruik de bekendste, maar ook roken en overgewicht. Nicotine vernauwt de bloedvaten en natrium in zout heeft eveneens een bloeddrukverhogend effect. Door een relatief grote hoeveelheid natrium, en een relatief kleine hoeveelheid kalium (wat normaal is in de Westerse voeding), trekt het spierweefsel van de bloedvaten zich sterker samen. Om het bloed door de bloedvaten te blijven pompen, zal het hart een hogere bloeddruk genereren. Daarom lopen oudere mensen, mensen met overgewicht, diabetici en nierpatiënten een verhoogd risico. Maar ook alcohol en stress doen de bloeddruk geen goed. Bij kinderen komt hoge bloeddruk zelden voor. En op jonge en middelbare leeftijd komt hoge bloeddruk meer voor bij mannen dan bij vrouwen. Treedt hoge bloeddruk op bij zwangerschap, dan moet deze behandeld worden, omdat het anders de werking van de placenta vermindert en belangrijke voedingsstoffen de baby niet meer bereiken.

De risicofactoren op een rijtje:

Als één of beide ouders hoge bloeddruk heeft (gehad).
Roken.
Overgewicht of obesitas.
Weinig beweging.
Wanneer u een man bent (vrouwen zijn tot de overgang beter beschermd tegen hoge bloeddruk, daarna is het risico weer even groot).
Teveel zout of alcohol gebruiken.
Teveel stress.

Wat zijn de verschijnselen?

Zoals gezegd, merkt u zelf niets van hoge bloeddruk, maar uw bloedvaten des te meer. Pas als de bloeddruk gevaarlijk hoog wordt, dan treden er verschijnselen op zoals hoofdpijn, hartkloppingen, oorsuizen en/of een gevoel van onwel zijn. In dat geval is er meestal sprake van maligne hypertensie en is er medisch ingrijpen vereist. Gelukkig is deze situatie vrij zeldzaam.

Wat zijn de gevolgen?

Hypertensie kan leiden tot orgaanschade. Bij een onbehandelde gevaarlijke hoge bloeddruk kan het binnen acht maanden fataal aflopen. Door de toegenomen druk in de bloedcirculatie moet het hart namelijk veel meer werk verrichten, waardoor schade aan de kransslagaderen ontstaat. Een gevolg van deze situatie is dan een trombose van de kransslagaderen of een hartinsufficiëntie (hartfalen). De ogen en nieren kunnen door hoge bloeddruk beschadigd raken, waarbij de nieren het zelfs uiteindelijk kunnen begeven. Maar ook het hart of de hersenen lopen gevaar. Een groot risico is het optreden van een beroerte. In dat geval betreft het de aderen die de hersenen van bloed voorzien. Er ontstaat een vernauwing of blokkade met hersenuitval als gevolg. Langdurig hoge bloeddruk beschadigt de wanden van de slagaders. Er treedt slagaderverkalking op. De wanden van de slagaders worden langzaam nauwer. De bloeddruk neemt verder toe en daarmee ook de kans op een hart- of vaatziekte, zoals een hartinfarct, hartritmestoornissen en angina pectoris.

Reguliere behandeling van hoge bloeddruk

De positieve kant van het verhaal is dat hoge bloeddruk te voorkomen is en dat met een gezonde levensstijl de kans op hoge bloeddruk drastisch verlaagd wordt. Nemen we de eerder genoemde risicofactoren in aanmerking, dan mogen deze gezonde leefgewoonten al gauw duidelijk zijn:

niet roken,
een gezond gewicht handhaven/bereiken,
meer bewegen (minimaal 30 minuten per dag),
gezond eten: zo min mogelijk zout, veel groente en fruit eten.
om leren gaan met spanning en stress.

Vooral de zoutinname laag houden is erg belangrijk. Maar dat betekent niet alleen maar minder zout over onze voeding strooien, minder zoute producten eten, of minder drop snoepen. Het vraagt vooral om alertheid en het bestuderen van etiketten in de supermarkt, want aan veel producten is extra zout (natrium) toegevoegd, zoals aan kant-en-klaarmaaltijden. Er is een cruciaal verband tussen de mineralen natrium en kalium. Onderzoekers hebben aangetoond dat een tekort aan kalium en een teveel aan natrium verband houden met onder meer kanker, hart- en vaatziekten en een te hoge bloeddruk. De juiste verhouding tussen beide is noodzakelijk voor een goede gezondheid en zeker voor onze bloeddruk. Als de hoeveelheid natrium omhoog gaat, dan is deze verhouding meteen ontregeld en daalt het kaliumgehalte. De meesten van ons krijgen veel te veel natrium binnen zodat deze unieke verhouding verstoord raakt. We kunnen deze verhouding enerzijds herstellen door minder zout te eten, maar ook door meer kaliumbronnen aan te boren: bananen, avocado’s, sperziebonen, tomaten, aardappelen, meloenen, spinazie, gedroogd fruit (zoals rozijnen en abrikozen), noten (vooral paranoten en pistache, maar neem de niet-geroosterde en niet-gezouten variant), vlees (vooral kip, lams- en varkensvlees).

Hieronder nog enkele tips om minder zout te eten en meer kalium:

Probeer uw maaltijden vers te bereiden, dan heeft u de hoeveelheid zout grotendeels in eigen hand. Vooral in kant-en-klaarmaaltijden wordt veel zout gebruikt. Andere zoute producten zijn: hartige snacks, kaas, chips, kant-en-klare soepen en sauzen en smaakmakers als bouillonblokjes, ketjap, mosterd, sambal en ketchup.
Indien u gewend bent veel zout toe te voegen, bouw dit dan langzaam af. Door steeds een beetje minder zout te gebruiken hebben uw smaakpapillen de tijd om er aan te wennen.
Gebruik in plaats van zout, andere kruiden en specerijen om meer smaak aan het eten te geven. Pas op met kant-en-klare kruidenmengsels – zij bevatten vaak juist veel zout. Er bestaat ook natriumarm zout (bijvoorbeeld JoZo Vitaal of Herbamare van Vogel).
Drop en zoethoutthee zijn bloeddrukverhogend door de stof glycyrrhizine. Over het algemeen wordt aangeraden niet meer dan 50 tot 150 gram drop per dag te eten. Om diezelfde reden dient u ook voorzichtig te zijn met zoethoutthee. Drink hiervan niet meer dan 4 kopjes per dag (600 milliliter).
Minder zout voedsel is: doppinda’s, studentenhaver, noten uit de dop, minder zoute kaas, minder zout(e) vlees(waren), zoals lichtgezouten rookvlees en rosbief.
Kalium zit in grotere hoeveelheden in groente, fruit en aardappelen. Dagelijks 2 ons groente en 2 stuks fruit helpt om de bloeddruk op peil te houden.

Blijft de bloeddruk te hoog, dan schrijft de reguliere arts u medicijnen voor. Deze medicijnen hebben elk een ander werkingsmechanisme. De vijf belangrijkste categorieën bloeddrukverlagers zijn: ACE-remmers, Betablokkers, Angiotensine II antagonisten, Calcium kanaalblokkers en plastabletten. Soms wordt een combinatie gegeven om de bloeddruk te verlagen. Uit welke groep middelen wordt gekozen, hangt af van de onderliggende oorzaak van de hoge bloeddruk.

Kan hoge bloeddruk ook onbehandelbaar zijn?

In principe is hoge bloeddruk goed te behandelen, maar het komt ook steeds vaker voor dat mensen een hoge bloeddruk hebben die niet meer te behandelen is. Hoe kan dit? Hoge bloeddruk wordt onbehandelbaar of resistent genoemd, wanneer een patiënt ondanks het gebruik van drie verschillende soorten medicijnen nog steeds geen normale bloeddrukwaarden bereikt. Hieronder vallen dus ook mensen bij wie met vier of meer verschillende medicijnen wel een normale waarde bereikt kan worden. Volgens onderzoekers kan hoge bloeddruk onbehandelbaar worden, wanneer mensen te lang wachten met naar de arts gaan, waardoor ook te laat met medicatie wordt begonnen. Zoals al eerder genoemd, is het probleem bij het tijdig willen aanpakken van hoge bloeddruk, dat de aandoening vaak pas aan het licht komt bij een beroerte of als gevolg van een slechte nierfunctie (de “sluipmoordenaars-strategie”). En hierbij spelen weer twee factoren een rol: enerzijds het feit dat er vaak laks wordt omgesprongen met een lichte verhoging van de bloeddruk. Artsen vinden het vaak niet nodig een lichte bloeddrukverhoging te behandelen. En anderzijds onttrekken patiënten met een geringe bloeddrukverhoging zich ook vaak aan behandeling. Daarbij speelt een rol dat hoge bloeddruk in de eerste plaats ook geen ziekte is maar een risicofactor. De kans dat iemand een hart- of bloedvatziekte ontwikkelt is bij mensen met verhoogde bloeddruk groter. Hieruit wordt wel een aantal hiaten duidelijk. Voorlichting dient dus niet alleen gericht te zijn op preventie en bewustwording van de (potentiële) patiënt (van leefgewoonten onder andere), maar ook op de gezondheidszorg zelf. Opdat er geen mazen in het net ontstaan en mensen niet tussen de wal en het schip kunnen geraken. Maar hier komt meteen het volgende probleem om de hoek kijken: medicatie kan namelijk ingrijpend zijn. Wanneer een arts dus bij iemand een geringe bloeddrukstijging waarneemt, hoe beslist hij dan of hij juist wel moet behandelen of juist niet? Dit zijn beslissingen die individueel moeten worden afgewogen en dienen zo zorgvuldig mogelijk te worden gemaakt en natuurlijk onder supervisie van een specialist (zoals internist) of arts, opdat de patiënt niet uit het zicht verdwijnt.

Hoge bloeddruk is sterk leeftijd-gebonden: van alle mensen ouder dan 70 jaar heeft ruim 60% hypertensie. Met andere woorden: de vergrijzing resulteert ook in meer mensen met hoge bloeddruk. Bovendien is het zo dat elke verhoging van de bloeddruk op hogere leeftijd extra risico op een event (hartaanval, hersenbloeding etc.) oplevert. Resistente hoge bloeddruk komt vooral voor bij ouderen, mensen met overgewicht, een natriumrijk dieet, slaapapneu of een chronische nierziekte. Maar ook bij overmatig gebruik van alcohol, drop of pijnstillers. Deze hebben dezelfde invloed op de bloeddruk of verminderen de werking van medicijnen. Maar de wetenschappers hebben niet stil gezeten. Inmiddels bestaan er expertise-centra voor het behandelen van resistente hoge bloeddruk, is er nieuwe apparatuur en nieuwe medicijnen (en nieuwe combinatie-mogelijkheden). De individuele benadering blijft voorop staan, evenals het continu monitoren van de patiënt. Aangeraden wordt een jaarlijkse screening door de huisarts, waarbij ook lichte verhogingen gelijk worden opgepikt en gekoppeld aan leefstijladviezen. Want leefstijl blijft ook in het reguliere medische circuit zo niet de sleutel, dan toch wel een heel belangrijk element om tot genezing of het voorkomen van hoge bloeddruk te komen.

Zwangerschap en hoge bloeddruk

Doorgaans wordt bij iedere zwangerschapscontrole de bloeddruk gemeten door middel van een band om de bovenarm.Meestal wordt bij zwangere vrouwen de meeste waarde gehecht aan de onderdruk, de diastolische waarde. Onderzoek laat zien dat bij een onderdruk tot 90 geen verhoogde kans op complicaties voor moeder en kind bestaat. Bij een onderdruk hoger dan 90-95 bestaat er wel een kans op complicaties. Daarom wordt bij deze bloeddrukwaarden extra medische controle door de gynaecoloog geadviseerd. Wat zijn dit dan voor complicaties? Bij een hoge bloeddruk kunnen complicaties bij moeder én kind optreden. Bij de vrouw kunnen de nieren en de lever tijdelijk slechter gaan werken en kunnen er afwijkingen in de bloedstolling ontstaan. Ook kan de bloedtoevoer naar de placenta (moederkoek) afnemen. Dit kan tot gevolg hebben dat het kind in groei achterblijft of dat de conditie van de baby achteruitgaat. De kans op deze complicaties is over het algemeen niet verhoogd bij een lichte verhoging van de bloeddruk, zoals een onderdruk tot 90 mmHg, maar neemt toe naarmate de bloeddruk hoger wordt. Hoe vroeger in de zwangerschap, hoe groter de kans op complicaties van een hogere bloeddruk. Er zijn verschillende soorten hypertensie die in de zwangerschap een rol kunnen spelen.

Zwangerschapshypertensie is het gevolg van de zwangerschap. Hierbij is in de eerste helft van de zwangerschap de bloeddruk normaal, maar treedt in de tweede helft plots hypertensie op. De oorzaak is onbekend. Waarschijnlijk spelen de aanleg en de ontwikkeling van de placenta in de eerste helft van de zwangerschap een rol.
Een ernstige vorm van zwangerschapshypertensie wordt pre-eclampsie, zwangerschaps-vergiftiging of toxicose genoemd: naast de zwangerschapshypertensie is er eiwitverlies in de urine, wat tot vochtophoping leidt. Meestal treedt deze aandoening pas na de 20e zwangerschapsweek op. Pre-eclampsie kan de placenta, nieren, lever en de hersenen aantasten.
Als pre-eclampsie gepaard gaat met een epileptische aanval wordt het eclampsie genoemd. Lichte pre-eclampsie is goed te behandelen. Wordt de aandoening echter niet behandeld kan deze verergeren tot ernstige pre-eclampsie of eclampsie. Dit kan levensgevaarlijk zijn voor moeder en kind.
Een speciale vorm van ernstige zwangerschapshypertensie is het HELLP-syndroom: Hemolysis (afbraak rode bloedcellen), Elevated Liver enzymes ( verhoogde leverenzymen) en Low Platelets (verlaagd aantal bloedplaatjes). Met andere woorden: er is sprake van een verhoogde afbraak van rode bloedcellen, een gestoorde lever-functie en een tekort aan bloedplaatjes waardoor de bloedstolling wordt ontregeld. Deze vormen van ernstige zwangerschapshypertensie komen gelukkig weinig voor.
Chronische hypertensie is een vorm van hypertensie die al voor de zwangerschap bestaat. In dit geval adviseert de huisarts of de verloskundige over het algemeen controle van de zwangerschap door de gynaecoloog.

Pre-eclampsie

De aandoening komt voor bij 3 tot 5 procent van de zwangere vrouwen die niet eerder zwanger zijn geweest. Vrouwen die al eens zwanger zijn geweest hebben een lagere kans op het ontstaan van pre-eclampsie. Als een vrouw in een eerdere zwangerschap pre-eclampsie heeft gehad, is de kans groter om het weer te krijgen, maar over het algemeen later in de zwangerschap en milder.

Verschijnselen

Veel vrouwen met lichte zwangerschapshypertensie hebben geen klachten. Bij de ernstiger vormen komen meestal wel klachten voor. De voornaamste symptomen zijn een verhoogde bloeddruk en eiwitten in de urine. Andere symptomen die optreden bij pre-eclampsie kunnen aanhoudende hoofdpijn zijn, overgevoeligheid voor licht, tintelingen in de vingers, pijn of een knellend gevoel in de bovenbuik, misselijkheid, braken, wazig zien of sterretjes zien (gezichtsstoornissen). Ook kan het lichaam in korte tijd veel vocht vasthouden waardoor zwellingen (oedeem) kunnen ontstaan. Deze symptomen kunnen echter ook voorkomen bij gezonde zwangerschappen. Regelmatige controles bij de dokter zijn de beste manier om deze aandoening op tijd te ontdekken en/of te volgen.

Hoge bloeddruk en overgewicht

Al in 2006 hebben onderzoekers vastgesteld dat bij de helft van de mensen met hoge bloeddruk, overgewicht de oorzaak is. Sterker nog: er is een lineair verband tussen de mate van overgewicht en de hoogte van de bloeddruk. Er zijn ook meerdere onderzoeken die aantonen dat gewichtsverlies bij mensen met hoge bloeddruk (vanaf 140/90 en normaal is 120/80) leidt tot normalisering van de bloeddruk. Dat is goed nieuws, want dat betekent dat de hoge bloeddruk in deze gevallen niet primair (geen aanwijsbare oorzaak), maar secundair is: het is het gevolg van het overgewicht. Bovendien bleek erg veel afvallen beslist niet nodig. Volgens onderzoek is 3-9% al vaak genoeg. (Een daling van het lichaamsgewicht met een kilo leidde al tot een afname van de bovendruk en onderdruk met gemiddeld 1,6 en 1,3 mm Hg). Hierbij dient wel te worden opgemerkt dat verhoogde bloeddruk ook relatief vaak te wijten is aan hoog zoutgebruik, lage inname van kalium, te lage consumptie van visvetzuren en onvoldoende beweging.

Wat zorgwekkender is, is dat steeds meer kinderen overgewicht hebben en daardoor een groter risico op hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten en diabetes. Sterker nog: voor kinderen die al te zwaar zijn en nog meer zouden aankomen neemt dit risico explosief toe. Daarom wordt sterk aangeraden uw kind een gezonde levensstijl aan te wennen. Het helpt het best als het hele gezin meedoet. Het gaat vooral om regelmatige lichaamsbeweging en gezonde eetgewoonten. Het is vaak niet eens nodig om af te vallen, maar al genoeg om het gewicht gelijk te houden. Omdat het kind nog in de groei is zal het gewicht steeds beter bij de lengte passen.

Chronische stress

In 2009 hebben wetenschappers en onderzoekers officieel vastgesteld dat chronische fysieke of emotionele stress hoge bloeddruk kan veroorzaken. Bij stress denken we al gauw aan werkstress, of de drukke combinatie werk en gezin, maar in werkelijkheid kan een mens in de meest uiteenlopende situaties en de hele dag door stress ervaren. Stress is een natuurlijke reactie van het lichaam die ons in staat stelt te overleven, namelijk ons vecht- of vluchtmechanisme dat in werking treedt als we schrikken. Stress zullen we als positief ervaren wanneer het ons helpt te doen wat we willen of moeten doen (examen, acuut gevaar, sollicitatiegesprek etc.). Maar dit wordt anders wanneer stress is opgewekt en vervolgens niet wordt afgereageerd (door te vechten of te vluchten). Of wanneer er zoals in deze moderne tijden steeds nieuwe prikkels op ons afkomen (druk verkeer, lawaaiige televisie, werkdruk enz.) dan blijven het adrenaline- en cortisolniveau vaak langdurig te hoog. De stress kan zich niet ontladen, blijft aanwezig in het lichaam en wordt via het autonome zenuwstelsel in het lichaam opgeslagen. Stress verlaagt de pijngrens, waardoor klachten in het lichaam voelbaar worden. Ofwel, de spanningsboog wordt te groot en het evenwicht raakt verstoord. Teveel spanning zorgt voor een te grote fysieke belasting. Tijdens een stressvolle situatie zal onze bloeddruk even “pieken”. Maar als de stressreactie (vecht/vluchtreactie) chronisch is en vanuit het lichaam zelf komt, kan het ook chronische of langdurige hoge bloeddruk veroorzaken, mits gekoppeld aan andere factoren, zoals verkeerde eetgewoonten, gebrekkige voeding en slecht slapen.

Er zijn drie soorten stress: fysieke, mentale en chemische stress:

Fysieke stress kan een tijdelijke overbelasting zijn (bijv. ongeluk), of een geleidelijk ontwikkelde belasting zijn door te lang en eenzijdig werk te doen met dezelfde bewegingen (bijv RSI). Ook blootstelling aan geluid, een zogenaamde fysieke stressor, kan via lichamelijke stressreacties leiden tot een verhoogde bloeddruk en daarmee tot hart- en vaatziekten.
Mentale/emotionele stress komt voort uit (de verwerking van) emoties en mentale druk. Dit kunnen bijvoorbeeld relatieproblemen zijn, een sterfgeval, maar ook de alledaagse stress, zoals werkstress en financiële zorgen. Geestesziekten of mentale stoornissen zijn een andere vorm van chronische mentale stress, zoals depressie, angststoornissen of het geïsoleerd zijn van familie en vrienden (eenzaamheid). De link van dit type stress met hartziekten is al aangetoond, maar met hoge bloeddruk ligt dat iets moeilijker. Het lijkt erop dat emotionele stress wederom in combinatie met ongunstige leefstijlfactoren de hoge bloeddruk veroorzaakt.
Chemische stress ontstaat door chemische verontreiniging van het lichaam. Hieronder valt verontreiniging die het lichaam binnen komt door voeding, inademing, via de huid, injecties of straling.

Een chronisch te hoog adrenaline- en cortisolniveau heeft een verhoogde bloeddruk tot gevolg, een verzwakt immuunsysteem, een slechtere geheugenfunctie en schommelingen in de bloedsuikerspiegels (hypoglycaemie). Zoals we al eerder zeiden, geeft een verhoogde bloeddruk grote kans op hart- en vaatproblemen. En een chronisch verhoogde bloedsuikerspiegel kan de vaten en organen beschadigen. Vanuit de reguliere medische visie is preventie derhalve gericht op de wetenschappelijk onderbouwde oorzaken van hoge bloeddruk: ongezonde voeding, te weinig beweging, overgewicht, te hoge alcoholconsumptie en roken.

Ayurveda en hoge bloeddruk

Ayurvedische klassieke teksten beschrijven het hart als de zetel van ons menselijk bewustzijn. Daarom “wijst een verhoogde bloeddruk op het feit dat de patiënt mogelijk een crisis in bewustzijn, gemoed of identiteit ondergaat”.

De dosha’s

Bij hoge bloeddruk zijn alle drie de dosha’s (Vata, Pitta en Kapha) betrokken. De dosha’s zijn de drie energetische principes die opgebouwd zijn uit de 5 elementen ether, lucht, vuur, aarde en water. Zo bestaat de Vata dosha uit ether en lucht, de Pitta dosha uit vuur en een beetje water en de Kapha dosha uit aarde en water. Deze drie dynamische fundamentele krachten doordringen alles en iedereen in het universum; zowel onze lichamen, als onze gedachten, als ook ons voedsel of de seizoenen bijvoorbeeld. De dosha’s zijn kenmerkend voor Ayurveda. Het uiteindelijke doel is het in balans brengen en houden van de drie dosha’s en de natuurlijke harmonie, die voor ieder individu weer anders is. De drie dosha’s hebben allemaal verschillende organen waar ze het meest betrokken bij zijn en ook een hoofdzetel in het lichaam:

Vata: de meest ijle en beweeglijke dosha, houdt verband met dikke darm, buikholte, beenderen, dijen, voeten, oren en huid.
Pitta: de “vurige” dosha, houdt verband met lever, dunne darm, milt, galblaas, maag, zweetklieren, rode bloedcellen, ogen, vetweefsel, huid en alvleesklier.
Kapha: de meest stabiele en opbouwende dosha, houdt verband met de bijholten, neusgaten, keel, bronchiën en longen, synoviaal vocht, ondergedeelte van de rug en speeksel.

De drie dosha’s vertegenwoordigen ook ieder een aparte functie in de fysiologie die doorwerkt op alle niveaus van ons organisme: van de cellen, weefsels, organen tot de diverse lichamelijke, emotionele en mentale processen. Deze drie functies zijn:

Vata: Beweging.
Pitta: Transformatie.
Kapha: Samenhang

Voor een goede gezondheid is het van essentieel belang dat er een juist evenwicht tussen deze functies bestaat. Een overmaat van een van deze functies, brengt onmiddellijk een verstoring in het lichamelijk functioneren teweeg. Vata is in vergelijking met Pitta en Kapha actiever (hij brengt beweging). De meeste stoornissen ontstaan dan ook door een toename van Vata. Van een kleine verstoring merken we in de regel niet veel: het lichaam probeert zelf het evenwicht te herstellen, maar we kunnen wel al ongemak gaan ervaren op de plaatsen die met de specifieke dosha’s samenhangen (zoals darmklachten, vanwege Vata-verstoring). Een lang aanhoudende verstoring zal op den duur echter tot ziekte leiden. In de Ayurvedische geneeskunde zijn alle vormen van therapie erop gericht, de verstoring in de dosha’s te corrigeren en zo de gezondheid te herstellen. Oorspronkelijk staat hoge bloeddruk niet in de Ayurvedische manuscripten als ziektebeeld beschreven. Het is immers geen ziekte, geeft op zichzelf geen klachten en was pas meetbaar sinds de uitvinding van bloeddrukmeters. Wél werd natuurlijk de bloeddruk zelf beschreven en ook klachten die daaruit voortkwamen. Inmiddels erkennen Ayurvedische artsen ten volle het risico van hoge bloeddruk en wordt het gediagnosticeerd en behandeld. Volgens Ayurveda kan hoge bloeddruk zich in alle drie de dosha’s manifesteren:

Hoge bloeddruk veroorzaakt door Vata: Deze vorm van hoge bloeddruk wordt veroorzaakt door de Vata-oorzaken: angst, spanningen, stress, overwerk, overbelasting, slapeloosheid en bezorgdheid.
Hoge bloeddruk veroorzaakt door Pitta: Hiervan zijn de oorzaken: sterke emoties, zoals woede, haat, jaloezie, sterke irritatie en shock.
Hoge bloeddruk veroorzaakt door Kapha: Deze vorm wordt veroorzaakt door “kwaadaardige factoren”, zoals verstoorde orgaanfuncties e.d.

Ook al hangt in Ayurveda hoge bloeddruk samen met alle drie de dosha’s, maar ook met het hart en de bloedvaten, toch is het hoofdzakelijk een Vata en/of Pitta-aandoening (respectievelijk een verstoring van “Vyana Vayu”en Pitta vanwege zijn “vurige” aard). Hoge bloeddruk komt het allermeeste voor bij mensen met een Vata- of Pitta-constitutie én daarbij een Vata- of Pitta-verstoring.

Vata hoge bloeddruk

Hoge bloeddruk kan in Ayurveda dus geclassificeerd worden naar dosha en zal in de regel eerst op zijn hoofdlocatie vermeerderen. Vata’s hoofdzetel is de dikke darm en zal zich in eerste instantie aldaar ophopen. Vanuit de dikke darm zal de verstoorde Vata in de bloedbaan terecht komen, daar verder verergeren en uiteindelijk de vaatwanden vernauwen. De belangrijkste oorzaak van Vata-hoge bloeddruk is leefstijl- of werkstress: spanningen die het zenuwstelsel langdurig onder druk zetten. In dit geval zal de hoge bloeddruk eerst een aantal jaren soms opkomen en dan weer weggaan, totdat hij eerst Pitta en uiteindelijk ook Kapha zal ontregelen. Dit zal uiteindelijk tot een chronisch ziektebeeld leiden en ook moeilijker te behandelen zijn.

Wat zijn de typische symptomen bij Vata-hoge bloeddruk?

De bloeddruk is onregelmatig heel hoog en zakt dan weer plotseling helemaal naar beneden. Dit gaat met gevoelens van spanning gepaard.
Onregelmatige pols (zowel qua ritme als sterkte).
De (plotselinge) hoge bloeddruk wordt in de regel veroorzaakt door bezorgdheid, stress, overwerk, overbelasting of slapeloosheid.
Vaak gaat de hoge bloeddruk samen met aandoeningen van het zenuwstelsel: angst, bezorgdheid, stress, spanningen. Het is daarom van essentieel belang dat bij Vata-hoge bloeddruk ook de psychologische factoren behandeld worden.

Ayurvedische behandeling van Vata-hoge bloeddruk

De behandeling zal in de eerste plaats “tonificerend” zijn. Ayurveda kent in het algemeen 2 soorten therapieën:

Langhana – betekent letterlijk “verlichten” – en staat voor “reducerende” therapieën.
en Brimhana, wat “verzwaren” betekent – staat voor “tonificerende” therapieën.

Langhana-therapieën zijn er op gericht de excessen in het lichaam te verminderen en zo de oorzaken voor ziekte uit te bannen. Ze worden bijvoorbeeld ingezet bij de behandeling van overgewicht, accumulatie van gifstoffen (toxines) en (excessief) verhoogde dosha’s. Langhana is geïndiceerd in de acute fase van een ziekte en kan bijvoorbeeld zweettherapie zijn, of de behandeling met bittere kruidenremedies tegen koorts, of om diepgewortelde toxines uit het lichaam te verwijderen, zoals bij reinigingstherapieën (Pancha Karma) wordt toegepast. Brimhana, of tonificerende therapieën, voeden daarentegen juist de tekorten in het lichaam en worden ingezet bij bijvoorbeeld ondergewicht, algemene verzwakking en weefselzwakte. Deze behandelingen zullen erop gericht zijn tekorten aan energie in het lichaam weer op te bouwen, zodat ze niet tot ziekte kunnen leiden. Dit soort therapieën zijn geïndiceerd bij chronisch zieken, ter revalidatie, bij verzwakking, ondervoeding of na bovengenoemde Langhana-therapieën. Tonificerende behandelingen zijn over het algemeen voedend, verzachtend, verzorgend, ontspannend en koesterend. Vata’s hebben in de regel baat bij tonificatie (Brimhana), omdat Vata-personen vaker met droogheid, verzwakking, ondervoeding of ondergewicht te kampen hebben. Bij hen zullen dan ook sterke tonica ingezet worden, terwijl Langhana (“reducerende”) therapieën voor Vata’s eerder mild zullen zijn. Keren we terug naar de behandeling van Vata-hoge bloeddruk, dan zeiden we al dat behandeling in de eerste plaats Brimhana “tonificerend” zal zijn. Het is belangrijk dat behandeling ook gericht is op ondersteuning van het zenuwstelsel. Twee Ayurvedische kruiden die daar voor uitstekend in te zetten zijn, zijn:

Ashwagandha (wordt veel gebruikt in Ayurveda, helpt ter versterking van het immuunsysteem, verlaagt angst en stress en werkt bloeddruk verlagend).
Brahmi: een krachtige zenuwversterker, werkt rustgevend en hartversterkend.

Vooral voor de lange termijn worden in geval van Vata hoge bloeddruk preparaten met Ashwagandha aangeraden. Een zeer probaat middel voor Vata hoge bloeddruk is het kruidenmengsel: Ashwagandha, Valeriaan en Brahmi in gelijke delen (1-3 gram per kruid, in poedervorm). In te nemen met warm water en ghee.

Andere effectieve tonica zijn:

Knoflook (antisepticum en anti-oxidant); kalmeert ook het zenuwstelsel en reinigt tevens het bloed. Gebruik: niet alleen als smaakmaker, maar ook een hele teen (uitgeperst of gekneusd) (met honing); 1-2 keer per week.
Nootmuskaat (in warme melk).
Het kruidencomplex Cerewell* (werkt voor alle constituties als natuurlijke rustgever, helpt om innerlijke onrust overdag door stress, angst, bezorgdheid of emoties te verminderen en bevordert tevens de nachtrust).

Naast bovengenoemde remedies wordt bij dit type hoge bloeddruk aangeraden een Vata-verlagend dieet te volgen met vermijding van lichte, droge en kunstmatige voedingsmiddelen. Vata’s hebben Rust, Regelmaat en Warmte nodig, ook in hun dieet! Daarnaast dient de cliënt zorg te dragen voor rust, ontspanning, rustige lichaamsbeweging (met name wandelingen in de natuur), meditatie en yoga, om de emoties en het zenuwstelsel tot rust te brengen. Warm aanbevolen is ook Shirodhara-therapie (hierbij wordt het hoofd overgoten met warme tot hete olie) – dit kalmeert ook de zenuwen, mentale stress.

Pitta hoge bloeddruk

Vaak wordt hoge bloeddruk met Pitta in verband gebracht, vanwege Pitta’s vuur, maar zoals eerder beschreven, komt het bij alle drie de dosha’s voor. Pitta hoge bloeddruk komt hoofdzakelijk bij Pitta-types voor (lichaamsconstitutie is Pitta); zij kunnen veel last van stemmingswisselingen en driftbuien hebben, zijn competitief of zelfs agressief van aard, wat hen continu voortjaagt. Maar: een Vata hoge bloeddruk kan ook Pitta hoge bloeddruk worden, wanneer het lichaam de te grote spanning of stress op het zenuwstelsel wil verleggen naar het circulatiesysteem. De dunne darm is de hoofdlocatie van Pitta en daar zal dus als eerste Pitta uit balans raken en zich ophopen. Dit betekent dat de opgehoopte Pitta via de dunne darm rechtstreeks in de bloedcirculatie terecht komt en aldaar de plakkerige, vettige, olie-achtige eigenschappen verergert. Dit zal voor extra spanning op de bloedvaten zorgen en zo tot een verhoogde bloeddruk leiden. Maar ook kan Pitta toenemen door emotionele stress, met name door woede, jaloezie en haat.

Wat zijn de symptomen van Pitta hoge bloeddruk?

Typische symptomen zijn een rood gezicht en rode ogen.
De bloeddruk wisselt enorm.
Hoofdpijn, vooral aan het einde van de dag – na stress of oververhitting (teveel zonnebaden, sporten, sauna etc).
Boosheid, irritatie.
Bloedneuzen.
Gevoeligheid voor licht.
Branderige huid, branderige ogen of branderigheid over het hele lichaam.
Vaak gaat Pitta hoge bloeddruk samen met leverstoornissen en een teveel aan hitte in het lichaam.

Ayurvedische behandeling van Pitta hoge bloeddruk

Zoals we eerder beschreven kent Ayurveda 2 hoofdtypes van therapieën: Langhana (reducerend) en Brimhana (tonificerend, verlichtend). Over het algemeen hebben Pitta-aandoeningen therapieën nodig die de hitte en ontsteking verminderen (Langhana – reductie), maar de hierdoor aangedane weefsels ook weer helpen opbouwen (Brimhana – tonificatie/voeding). Hieruit blijkt al dat meestal bij Pitta-stoornissen een mengeling van Brimhana en Langhana therapieën worden gegeven.

De hiervoor beschreven Vata-behandeling werkt ook bij Pitta hoge bloeddruk, maar dan aangevuld met verkoelende, bittere kruiden om zowel bloed en bloedvaten te reinigen, als om ook de hitte uit het circulatiesysteem af te voeren.

De volgende kruiden zijn zeer effectief om Pitta hoge bloeddruk weer te verlagen:

Arjuna Vishisht, op basis van Arjuna. Dit kruid is een van Ayurveda’s belangrijkste middelen voor het hart: een krachtig harttonicum, werkt verzorgend voor het hart en vermindert stress en spanningen.
Guduchi Ghan, op basis van Guduchi. Dit kruid werkt ontstekingsremmend, weerstandverhogend en bloedzuiverend.
(Sariva) Manjistha (staat bekend als een van de belangrijkste bloedreinigende planten);
Ashwagandha-Spl en Brahmi-Spl (zie onder Vata, Brahmi werkt ook ontstekingsremmend. Het kalmeert de zenuwen en vermindert overmatige hitte en stress. Tevens versterkt het de bloedvaten en werkt gunstig bij spataderen en etalagebenen).

Hierbij zijn ook de volgende remedies aanbevolen:

Aloë gel
Rabarber
Het Ayurvedische Katuka en Shatavari

En daarnaast preparaten met Brahma Rasayana, en Prabhodex

Naast deze remedies wordt Pitta-types aangeraden een Pitta-verlagend dieet te volgen, waarbij met name alcohol, hete kruiden, koffie, rood vlees en (teveel) zout dienen te worden vermeden. Ook vette voeding (gefrituurd!!) dient te worden vermeden, evenals teveel zonnebaden of sporten (oververhitting). Kalmte en verkoeling zijn de sleutelwoorden hier. Knoflook, uien, scherpe, pittige en zoute voedingsmiddelen zullen de aandoening verergeren. De Ayurvedische behandeling Shirodhara (oliebegieting van het hoofd) is eveneens voor Pitta’s aanbevolen.

Kapha hoge bloeddruk

Kapha hoge bloeddruk begint in de maag: de hoofdzetel van Kapha in het lichaam. Als Kapha uit balans raakt zal hij eerst aldaar gaan ophopen. In de maag regelt Kapha de toevoer van maagsappen. Door middel van Kledaka Kapha, de subdosha van Kapha, wordt het maagslijmvlies bevochtigd ter bescherming en het voedsel in kleinere deeltjes (koolhydraten, zetmeel en glucose) verteerd door ze te bevochtigen met de uitgescheiden maagsappen. De eindproducten van deze fase zijn de zogenaamde triglyceriden: een vorm van vetopslag in het bloed en tevens energiebron. Ze zijn nauw verbonden met cholesterol. Wanneer Kledaka Kapha uit balans geraakt of opeenhoopt, zullen ook deze triglyceriden en cholesterol opeenhopen. Dit zal vervolgens in de bloedcirculatie terecht komen en er aldaar voor zorgen dat het bloedplasma aan elkaar gaat plakken. Dit zorgt voor de uiteindelijke “Kapha hoge bloeddruk” in de bloedvaten. De oorzaken voor Kapha hoge bloeddruk zijn doorgaans een vertraagde spijsvertering, waardoor de slijmerige Kapha-uitscheiding in de maag zich gaat ophopen, met de uiteindelijke afzetting van vetten op de wanden van de bloedvaten. Maar ook kan een slechte nierfunctie aan opeenhoping van Kledaka Kapha ten grondslag liggen. Urine zal namelijk normaal gesproken het teveel aan Kledaka Kapha uitscheiden. Dit geldt ook voor transpiratie. Mensen die weinig transpireren of plassen hebben dus een groot risco om Kledaka Kapha in hun lichaam op te hopen. Ook gaat Kapha hoge bloeddruk vaak gepaard met overgewicht en oedeem: het vasthouden van vocht in het lichaam. Deze vorm van Kapha-disbalans is vaak langdurig of chronisch. De Kapha-dosha dient dan als een soort “afvalreservoir” voor de toxines (Ama) die in het lichaam terecht zijn gekomen, maar dan veroorzaakt door Vata en Pitta.

Typische Kapha symptomen van hoge bloeddruk zijn:

Overgewicht of obesitas.
Oedeem of zwellingen.
Doffe hoofdpijn.
De bloeddruk is constant hoog (geen fluctuaties meer).
Vermoeidheid of zelfs lethargie.
Hoog cholesterol.

De Ayurvedische behandeling van Kapha hoge bloeddruk

Voor Kapha-stoornissen zijn over het algemeen Langhana (reducerende of eliminerende) therapieën aangeraden. Deze behandelingen, die “harder” zijn dan de zachte en voedende Brimhana-therapieën, hebben als doel de oorzaken van ziekte volledig te elimineren. Langhana therapieën werken niet alleen eliminerend en bevorderen uitscheiding, maar stimuleren ook dat we dingen loslaten of veranderen, wat in velerlei opzichten enorm moeilijk en confronterend kan zijn. Kapha-personen zullen bij disbalans overmatig Kapha produceren in de vorm van gewicht, water en slijm. Een uitgebreide Kapha behandeling zal altijd tweeledig zijn: enerzijds zullen de opeengehoopte toxines (Ama) verwijderd moeten worden (door verbetering van de spijsverteringskracht) en zullen de dosha’s gekalmeerd dienen te worden, opdat ze voor het tweede deel van de behandeling (de Reiniging) uit het lichaam verwijderd kunnen worden. Het eerste deel van de behandeling bestaat vaak uit kruidenremedies die de toxines verbranden en de spijsvertering stimuleren, maar ook uit aanpassing van het dieet in combinatie met lichaamsbeweging. De Reiniging (het tweede deel) kan bijvoorbeeld bestaan uit het toedienen van klisma’s of Nasya’s (reiniging van de sinusholten). Behandeling van Kapha hoge bloeddruk is dus reducerend (“verminderend”), met het doel de oorzaken te verwijderen. In principe kunnen de kruiden die bij Vata en Pitta beschreven staan nu ook gebruikt worden, maar dan aangevuld met scherpe, samentrekkende kruiden:

Knoflook
Cayennepeper
Pippali (Piper Longum: “lange peper”)
en Trikatu: “de drie pittige kruiden”, een combinatie van zwarte peper, lange peper en gember.

En daarnaast de Ayurvedische kruidenremedies:

Arjuna Vishisht, op basis van Arjuna (bast van de Arjuna-boom); helpt ter verbetering van de werking van het hart, bevordering van de bloedsomloop en regulatie van de bloeddruk.
Het kruidencomplex Guggul Ghan, op basis van Guggulu (hars van de mukul-boom); helpt o.a. om de bloedvaten schoon te houden, cholesterol te verlagen en de vetvertering te verbeteren.
Shilajit (uit het Himalaya-gebergte); bevat zeer veel mineralen en sporenelementen. Het ondersteunt alle metabolische processen, verlaagt de bloedsuikerspiegel, ondersteunt de nierfunctie, ruimt gifstoffen op en vult tekorten juist aan.

Naast bovengenoemde remedies wordt ook aangeraden om een Kapha-verlagend dieet te volgen, met name zuivelproducten te vermijden en meer scherpe kruiden in het dieet op te nemen (bijv. peper, gember etc. en vooral mosterd en uien).

Oorzaken van hoge bloeddruk volgens Ayurveda

In de vorige paragraaf hebben we geprobeerd te beschrijven hoe hoge bloeddruk ontstaat als gevolg van een verstoorde balans in de dosha’s. Iemands dominante dosha (bijv. Pitta bij een Pitta-constitutie) zal normaal gesproken op de hoofdlocatie van deze dosha in het lichaam (bij Pitta is dat de dunne darm), als eerste voor disbalans zorgen. Aanvankelijk is daar weinig van te merken, omdat het lichaam altijd een hernieuwd evenwicht zal zoeken, maar wordt de onderliggende verstoring niet verholpen, dan zullen er klachten en uiteindelijk aandoeningen of ziekten optreden. Daarom besteedt Ayurveda ook zoveel aandacht aan ziektepreventie: wordt verstoring van de dosha’s voorkomen, dan blijft gezondheid ook gehandhaafd. Maar hoe raken de dosha’s uberhaupt zo verstoord dat ze tot hoge bloeddruk kunnen leiden? Volgens Ayurveda heeft dat voor het grootste gedeelte met onze leefstijl te maken. Over het algemeen bewegen we steeds minder – denk vooral aan de toename van zittende beroepen – en dit in combinatie met gebrekkige voeding is één van de hoofdoorzaken voor hoge bloeddruk. Gebrekkige voeding is niet alleen het eten van fast food of kant-en-klaarmaaltijden e.d. – in het Westen is onze voeding al gauw te zout en te vet en dat gaat ten koste van onze gezondheid. Om onszelf optimaal te kunnen voeden moeten we echt moeite doen, opdat we van alle juiste bouwstoffen in de juiste verhoudingen voorzien worden. Volgens Ayurveda leiden alle kunstmatige toevoegingen aan voedingsmiddelen tot een verminderde spijsvertering, tot een verminderde opname van voedingsstoffen en uiteindelijk tot toxines (Ama). En het is Ama die uiteindelijk voor de hoge bloeddruk zorgt. Ama wordt ook veroorzaakt door voeding te eten die niet van nature bij ons past (onze constitutie). Licht en droog zijn bijvoorbeeld eigenschappen van Vata, maar als iemand met een Vata-constitutie ook dit soort eten nuttigt (bijv. Light-producten, droge crackers, rauwkost), zal hij Vata nog verder verhogen. Uiteindelijk resulteert de verergerde dosha altijd in Ama.

Samenvattend zijn de oorzaken van hoge bloeddruk volgens Ayurveda:

Toxines (Ama) die zich ophopen in de lichaamsweefsels.
Verminderde/slechte spijsvertering.
“Ondervoeding” door verkeerde eetgewoonten. Door voeding te eten die ons lichaam belast (fast food, kliekjes, magnetronmaaltijden etc) en voeding te eten die niet bij onze lichaamsconstitutie past, zullen we tekorten van onze ware behoeften oplopen. Door deze tekorten zullen we steeds meer zin krijgen om te “snacken”, wat het lichaam nog verder ondervoedt.
Te weinig beweging en een zittend beroep/leven.
Verstoorde dosha’s.
Verstoringen van het zenuwstelsel.
Teveel lichamelijke en mentale stress.
Een hectische leefstijl.
De leeftijd: bij vrijwel iedereen neemt de bloeddruk tot zeker het 80e jaar toe, met name de systolische druk (bovendruk).
Erfelijkheid.
Verminderde weerstand en immuniteit.
Verstoring van de natuurlijke ritmes.
Aderverkalking.
Obesitas.

Hoge bloeddruk en de Mind

Volgens Ayurveda heeft de Mind een enorme invloed op het hart en psychologische stress kan in veel gevallen tot hoge bloeddruk leiden. In dit geval bouwt de stress zich in het fysieke lichaam op, maar begon al in de hersenen (mentale stress); de hersenen zijn namelijk de poort tussen lichaam en geest.Stress is volgens Ayurveda het gevolg van een disbalans in o.a. Prana Vayu. Dit is een subdosha van Vata, welke vanuit het hoofd naar beneden stroomt en de zenuwimpulsen regeert, die o.a. hartritme en bloeddruk reguleren. Als Prana Vayu uit balans is, kan de verhoogde parasympatische zenuwactiviteit voor hoge bloeddruk zorgen. Maar zoals we net al bij de oorzaken voor hoge bloeddruk zeiden, kan hypertensie ook het gevolg zijn van erfelijke of leefstijlfactoren. Deze worden veroorzaakt door mentale patronen die ongezond/stressvol zijn, daardoor de hersencircuits verstoren en zo tot hoge bloeddruk leiden.

Yoga

Zoals we net beschreven, heeft de Mind een grote invloed op hart en bloeddruk. Dit kan voortkomen uit gedachten, mentale patronen en stress. Maar ook angst, spanningen, emoties en bezorgdheid zijn grote stressoren. Volgens Ayurveda helpt yoga (inclusief meditatie en ademhalingsoefeningen) om de bloeddruk te verlagen. Niet alleen omdat het fysieke stress uit het lichaam kan laten afvloeien, maar ook mentale en emotionele stress (en angst). Yoga poses (asana’s) helpen de bloeddruk te reguleren doordat ze het sympatisch en parasympatisch zenuwstelsel stabiliseren en het autonome zenuwstelsel (stress-regulatie!) in balans brengen. Bovendien stimuleren ze de werking van de endocriene klieren, spijsvertering, het hart en van andere organen.

Voeding

Ayurveda erkent dat voeding een essentieel onderdeel van de behandeling van bloeddrukproblemen uitmaakt. Alle drie de dosha’s (Vata, Pitta en Kapha) kunnen bijdragen aan hoge bloeddruk. Om die reden dient het algemeen dieet bij hoge bloeddruk alle drie de dosha’s te verlagen. De gulden regel hierbij is dat voedingsmiddelen die moeilijk te verteren zijn dienen te worden vermeden en het accent juist behoort te liggen op lichtverteerbare voeding, die voedzaam en zuiver is. In de praktijk betekent dit:

Maaltijden die weinig verzadigde vetten bevatten. Veel verzadigde vetten in de voeding verhogen het risico op hart- en vaatziekten. Deze vetten zitten met name in koekjes, snacks, fast food, chips etc. Ghee (geklaarde boter), koudgeperste oliën, olijfolie etc. en vette vis worden juist wél aangeraden, omdat ze het hart juist beschermen.
Eet meer groente, fruit, peulvruchten, gekiemde groenten (alfalfa, broccoli sprouts etc) en sappen van groenten en vruchten.
Eet meer rijst, volle granen (geen witmeel producten), volkoren brood/pasta etc.
Magere melkproducten in plaats van de volvette varianten (bevatten weer de verzadigde vetten).
Vermijd vlees, in ieder geval rood vlees.
Beperk de inname van zout en ook scherp of pittig (heet) eten.
Vermijd chocolade en snoep.
Beperk de inname van zwarte thee (kruidenthee is wel aanbevolen) en koffie.

Leefstijladviezen

Een belangrijke stap om de bloeddruk te verlagen is ook het normaliseren van het lichaamsgewicht. Een teveel aan lichaamsvet zal ook uw cholesterolgehalte doen toenemen, wat weer een risicofactor voor hart- en vaatziekten is. Normaal lichaamsgewicht hoeft echter niet te betekenen dat iemands cholesterolgehalte ook normaal is, dat is volkomen afhankelijk van iemands voedingspatroon. Het dieet dient voor iedereen met bloeddrukproblemen laag in verzadigde vetten te zijn, zoutarm en zo goed mogelijk vegetarisch (ei, vette vis is wel ok).
Vermijd en/of verminder stress (alle vormen: fysiek, mentaal en emotioneel) zo goed mogelijk. Denk hierbij aan ontspanningstechnieken, yoga, meditatie, maar ook sport (maar niet te zwaar) of hobby’s. Krop gevoelens niet op en trek tijdig aan de bel. Spreek de waarheid! De waarheid verbergen geeft spanning en stress, want het vreet energie om iets te verbergen (zo ook onze ware gevoelens en gedachten). Maar neem ook zoveel mogelijk rust. Niets is zo fnuikend voor hoge bloeddruk dan te laat naar bed gaan of te korte nachten maken.
Regelmaat! Probeer zo goed mogelijk de natuurlijke cycli van het lichaam te volgen en eerst te ontdekken. Eet, slaap en beweeg op die momenten die goed voelen voor uw lichaam en wees hierin zo regelmatig mogelijk.
Beweging helpt ook de bloeddruk te verlagen. Excessief sporten is juist schadelijk, maar wandelen, fietsen, het huishouden doen, de tuin bijhouden, de trap nemen – alle fysieke activiteiten helpen de bloedcirculatie te verbeteren en bloeddruk en cholesterolgehalte te verlagen.
Vermijd roken.
Koester uzelf en anderen. Liefdevolle aandacht, ook voor uw lichaam (aanraking, massage!) zijn misschien wel het grootste medicijn dat u uzelf kunt geven.

Ter conclusie

We hebben zojuist in het kort enkele tips en adviezen gegeven die in het algemeen gelden voor de behandeling van hoge bloeddruk. Maar omdat er zoveel oorzaken kunnen zijn voor hoge bloeddruk, vinden we het belangrijk om nogmaals te benadrukken dat Ayurveda niet uitgaat van een op zichzelfstaand ziektebeeld dat als zodanig te behandelen is – volgens een vaststaand receptuur. Wij willen u altijd aanraden een Ayurvedisch arts te raadplegen, omdat hij uw volledige gezondheidstoestand kan evalueren, vaststellen welke onevenwichtigheden bij u een rol spelen en die vervolgens te behandelen, omdat deze in úw geval aan de hoge bloeddruk ten grondslag liggen. Een Ayurvedische behandeling is daarom altijd uitgebreid, opdat alle onderliggende oorzaken gezien en aangepakt kunnen worden.